Wegwijzer voor zorgnetwerken ouderen
Eerstelijns zorgorganisatie OCE Nijmegen en DementieNet werken succesvol samen aan duurzame netwerkzorg voor kwetsbare ouderen met dementie. Minke Nieuwboer van DementieNet is trots op de resultaten: beter afgestemde zorg die ook nog eens minder tijd kost. Voor het stapsgewijs opbouwen van een netwerk is er nu een wegwijzer.
OCE Nijmegen biedt huisartsen via het Zorgprogramma Ouderenzorg ondersteuning bij het leveren van proactieve zorg en welzijn voor ouderen in complexe zorgsituaties. DementieNet richt zich op het implementeren van duurzame netwerkzorg door stapsgewijs verbeteringen aan te brengen. Door samen te werken komen ze tot duurzame en samenhangende zorg. Inmiddels krijgen beide partijen vragen uit heel Nederland. Zij hebben daarom een wegwijzer gemaakt voor het opstarten van een zorgnetwerk.
Download de Wegwijzer zorgnetwerkverbinder (pdf)
20 netwerken voor kwetsbare ouderen
Na een jaar van samenwerken is het tijd om de balans op te maken. Dementiezorg voor Elkaar sprak met Minke Nieuwboer, coördinator en onderzoeker van DementieNet over hun aanpak en successen. Minke vertelt trots dat er in de regio Nijmegen in een jaar tijd 14 extra lokale netwerken zijn opgestart. ‘We zijn vier jaar geleden gestart met het ontwikkelen van de DementieNet-aanpak. Door het aanbieden van een gratis training waar 60 deelnemers op afkwamen, hebben we enthousiaste professionals geworven. Er zijn uit deze groep 20 geïnteresseerden kartrekkers opgestaan die bij ons aanklopten voor ondersteuning. In deze 20 netwerken hebben we onze aanpak aangescherpt en daarna de samenwerking gezicht met OCE Nijmegen.’
Ondersteuning bij opbouw netwerk
De ondersteuning van DementieNet voor het opbouwen van een netwerk beslaat een periode van twee jaar. In die tijd doorloopt een netwerk alle stappen om als zelfstandig netwerk door te kunnen gaan. Het resultaat?
- een solide basis: mensen kennen elkaar en vertrouwen elkaar
- processen zijn goed geregeld
- er is goed zicht op de praktijk (aantal geïndiceerde kwetsbare ouderen)
- het netwerk heeft organisatiekracht
Stap voor stap organisatiekracht opbouwen
Minke Nieuwboer
Minke Nieuwboer: ‘Organisatiekracht ontstaat doordat een netwerk stap voor stap, concreet en pragmatisch, werkt aan verbeterpunten. We zien dat mensen daardoor groeien, want als iets lukt – hoe klein ook – geeft dat extra kracht en plezier voor de toekomst. Eerst boden we ondersteuning aan vanuit het projectteam van DementieNet. Dit is nu overgenomen door een train-de-trainer-programma van OCE implementatiemedewerkers. Zij helpen de huisartsenpraktijken bij het uitvoeren van hun zorgprogramma voor kwetsbare ouderen en dementie.
Intrinsieke motivatie
‘Onze werkwijze kenmerkt zich niet door trekken, duwen of verplichten. We laten zien dat we er zijn en wat we kunnen betekenen. Vervolgens is het aan de professional zelf om wel of geen ondersteuning aan te vragen. Verbeteren lukt alleen als mensen zich verantwoordelijk voelen’, aldus Minke. ‘Die intrinsieke motivatie is echt een voorwaarde, want het opbouwen of versterken van een netwerk vraagt een lange adem en tomeloze energie. Het is fantastisch dat er zich inmiddels al 26 trekkers gemeld hebben!’
‘En het leuke is’, gaat Minke verder, ‘Iedereen kan zich de functie van trekker toe-eigenen, die we vervolgens de naam “zorgnetwerkverbinder” geven. In Nijmegen zijn er inmiddels 26 dementienetwerken actief, twee ervan worden getrokken door huisartsen, twee door ergotherapeuten, zes door casemanagers, tien door wijkverpleegkundigen en zes door praktijkondersteuners. In het ideale geval heeft elk netwerk twee zorgnetwerkverbinders. Het duo kan elkaar aanvullen en vervangen bij afwezigheid zodat de continuïteit gewaarborgd blijft.’
Huisarts aan boord
Minke vervolgt: ‘Samen met de zorgnetwerkverbinder gaan we aan de slag om het netwerk vorm te geven. Uit de ervaringen van het afgelopen jaar hebben we geleerd dat het cruciaal is om huisartsen aan boord te krijgen. Zij zijn immers in de meeste gevallen het eerste aanspreekpunt bij het vermoeden van dementie en hebben een belangrijke rol in het stellen van een diagnose.’
Hoe motiveer je huisartsen om tijd vrij te maken in hun overvolle agenda voor deelname aan een netwerk? Minke: ‘Je moet én investeren in de relatie én aansluiten bij hun vraagstukken zoals die geagendeerd worden door de zorggroepen. We zien dat er naast programma’s voor chronische ziekten als COPD en Diabetes steeds meer aandacht komt voor de groep kwetsbare ouderen. Dat is iets waar we op inspelen. Taal is ook heel belangrijk. Een huisarts heeft het eerder over een expertteam dan over een netwerk en over kwetsbare ouderen in plaats van over mensen met dementie. Bij 24 netwerken maken huisartsen inmiddels onderdeel uit van het netwerk of team.’
In 8 stappen naar een zelfstandig netwerk
DementieNet implementeert duurzame netwerkzorg door stapsgewijs verbeteringen aan te brengen. ‘Een belangrijke succesfactor is dat we het stap voor stap doen. In de wegwijzer zorgnetwerkverbinder (pdf) beschrijven we 7 stappen die we doorlopen. Daarbinnen is volop ruimte voor maatwerk, want de praktijk bepaalt wat nodig is! Zo doorloopt het ene netwerk een stap sneller of anders dan een ander netwerk en worden er verschillende accenten gelegd.
We starten altijd met het verzamelen van informatie. Welke zorg wordt momenteel voor ouderen geboden? Hoe is de relatie met de keten dementie? Is er een bestaand netwerk binnen de huisartsenpraktijk? Welke indicatoren gebruiken we? Hebben we zicht op de groep kwetsbare ouderen in de wijk? Vervolgens organiseren we een startbijeenkomst. Hier ontmoeten deelnemers elkaar, deelt men de verzamelde info en worden de eerste verbeterstappen benoemd. We gaan kort cyclisch te werk. Doen, evalueren en zo nodig bijstellen. Een netwerk is geboren!’
Trainingsgids ouderenzorg
OCE Nijmegen en DementieNet hebben een uitgebreid trainingsaanbod samengesteld met als doel: kennis vergroten en handelingsverlegenheid verkleinen. De trainingen worden gegeven door professionals of ervaringsdeskundigen uit de ouderenzorg. Alle trainingen worden los aangeboden, kunnen op een wijklocatie gegeven worden en zijn compact van opzet. Een training duurt circa 1 tot 1,5 uur.
Minke licht toe: ‘Ook hier geldt dat we aansluiten bij de praktijk. Laagdrempelig en makkelijk inpasbaar in een vaak overvolle agenda. En wil iemand meer verdieping? Dan kan hij zich aanmelden voor een masterclass die een dagdeel beslaat. Alle zorgnetwerkverbinders beginnen met 3 trainingssessies, waarbij we ze leren hoe ze anderen kunnen enthousiasmeren om deel te nemen aan het netwerk. We geven ze handvatten voor de rol van coach en ze krijgen procesmatige tools aangereikt.’ Professionals kunnen kiezen uit 21 trainingen op locatie. Van onbegrepen gedrag bij dementie en dementiediagnostiek tot zorgmijders en rijvaardigheid.
Download het trainingsaanbod: Trainingsgids ouderenzorg 2018 (pdf)
Zicht op kwetsbare ouderen
Bij de start van een netwerk vroegen we in hoeverre de zorgnetwerkverbinders zicht hadden op het aantal kwetsbare ouderen met risico op dementie in de wijk. Daar kwam het aantal van 5 naar boven. Dat cijfer klopte niet met de omgevingsanalyse: een sterk vergrijsde samenstelling van de wijk. De aangesloten huisartsen hebben vervolgens de training dementiediagnostiek gevolgd. Inmiddels is bij 27 patiënten in diezelfde wijk de diagnose dementie gesteld.
Trots op de resultaten
Het programma van OCE Nijmegen en DementieNet loopt nog tot 2022 met subsidie van ZonMw. Er wordt gesproken over een mogelijke verlenging. Minke Nieuwboer en haar team zijn trots op wat ze gerealiseerd hebben. ‘Ik hoor huisartsen vol enthousiasme zeggen dat er nu een team staat. Professionals geven aan dat de zorg beter is afgestemd. Dat de kwaliteit van zorg beter is en dat het ook nog eens minder tijd kost. Inmiddels staan een aantal netwerken in hun kracht die zonder onze ondersteuning doorgaan!’
Meer weten over de aanpak van OCE Nijmegen en DementieNet? Kijk op www.dementienet.nl of neem contact op met Minke Nieuwboer: Minke.Nieuwboer@radboudumc.nl
