home / Actueel / Nieuws / ‘Wees je bewust van je eigen perspectief en verdiep je in de andere cultuur’

‘Wees je bewust van je eigen perspectief en verdiep je in de andere cultuur’

De multiculturele samenleving vraagt om cultuursensitieve competenties. Hoe kunnen professionals in zorg en welzijn gemakkelijker communiceren met patiënten met dementie en hun mantelzorgers met een andere culturele achtergrond?

Op de themabijeenkomst ‘Cultuursensitief communiceren’ die werd georganiseerd op 20 december werden ideeën uitgewisseld. Bij dementie is het belangrijk om aan te sluiten bij de leefwereld van mensen met dementie en hun naasten om persoonsgerichte dementiezorg te realiseren.

Waarden

Kaveh Bouteh, als trainer verbonden aan Pharos, vertelde dat er veel culturele percepties zijn. Een valkuil is om je eigen waarden te verheffen tot universele waarden, alsof jouw waarheid ook geldt voor mensen met een andere culturele achtergrond. ‘Wees je bewust van je eigen perspectief en verdiep je in andere culturen. Culturele conflicten kun je oplossen door te zoeken naar waarden, normen zijn cultuurgebonden.’

Een waarde als respect is universeel, maar de wijze waarop dit in verschillende culturen naar voren komt, verschilt. ‘In Nederland geven we elkaar een hand om elkaar te begroeten, maar in andere culturen toon je respect op een andere manier, bijvoorbeeld met een hand op de borst of een lichte buiging.’

Serieus

Een taalbarrière bemoeilijkt interculturele communicatie en persoonsgerichte zorg. Hoe dat op te lossen? ‘Sluit aan bij het netwerk van een persoon met dementie, bijvoorbeeld een dochter. Informele netwerken zijn krachtig en daardoor kom je als zorgprofessional beter binnen.’ Zonder interactie is communicatie niet effectief. Cultuursensitief communiceren is meer dan alleen verbale communicatie. ‘Luister ook met je ogen, houd ook de non-verbale signalen in de gaten. Wees geïnteresseerd in de cliënt en diens netwerk. Verpak je boodschap, zet je eigen culturele bril af en stel vragen.’

Bij dementie kan er sprake zijn van terug gaan naar vroeger. ‘Bepaalde elementen van iemands persoonlijkheid kan je benutten om aansluiting te zoeken. Als iemand bijvoorbeeld kinderen heeft, en jij ook, of als je iets anders gemeenschappelijks deelt, kan je daar het gesprek over aangaan. Vraag naar iemands geschiedenis, religieuze gewoonten, of familie om iemand te leren kennen. Daardoor voelt iemand zich serieus genomen.’ Bouteh gaf aan dat het belangrijk is dat professionals zich inspannen om cliënten als mens te leren kennen. Dat heeft tijd nodig, zo gaven diverse aanwezigen aan.

Mantelzorg

In een aantal scenes die door Amar Speelt werden gespeeld tijdens de themabijeenkomst, kwam naar voren dat cultuursensitief communiceren van zorgprofessionals richting mensen met dementie en hun naasten erg belangrijk is. Zo wordt de Koran niet met de linkerhand maar met de rechterhand vastgehouden. Belangrijk om dat als professional te weten te komen door ernaar te vragen. Uit de andere scène, gespeeld door de acteurs Mikael en Esmee, bleek ook dat mantelzorgers van mensen met dementie het zwaar hebben. Terug kunnen vallen op familie is soms lastig vanwege ontkenning of schaamte, maar wel belangrijk om de mantelzorger in balans te houden.

Uit het SCP-onderzoek ‘Voor elkaar?’ blijkt dat vooral mantelzorgers die hulp bieden aan iemand met een verstandelijke beperking, dementie of een psychisch probleem aangeboden hulp relatief vaak onvoldoende vinden. Ondersteuning van hen is dus meer dan noodzakelijk.

Tips cultuursensitief handelen

In het gesprek dat volgde met de aanwezigen, variërend van casemanagers tot wijkverpleegkundigen, kwamen diverse tips naar voren om cultuursensitief te opereren.

Vertrouwen tussen zorgprofessional en zorgvrager is van belang. De taal kan daarbij een belangrijke barrière zijn. Wisselwerking is belangrijk, maar inzet van de zorgprofessional is nodig.
Investeer in taal en communicatie, zowel bij familie als zorgprofessionals. Een tolk, die eenmalig wordt ingezet, kan behulpzaam zijn om inzicht te krijgen in wensen en behoeften.
Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten (NOOM), een netwerkorganisatie die is opgericht met het doel om alle allochtone ouderen te representeren, zodat een sterke landelijke belangenbehartiging ontstaat.
Niet-talige mensen van niet-westerse afkomst met dementie kunnen door kunstenaars en ontwerpers geholpen worden. ‘Zij zijn vaak in staat om op een heel verrassende manier informatie naar boven te krijgen.’
Het loont de moeite om voorlichting aan mantelzorgers en het informele netwerk te geven. Laagdrempeligheid en aansluiten bij de doelgroep is van belang. In Barneveld werkt een ‘café’ niet, maar een ‘trefpunt’ wel. In Amsterdam-Zuid-Oost wordt de woorden ‘Alzheimer’ en ‘dementie’ niet gebruikt, maar ‘geheugen’.
Jennifer van den Broeke, adviseur van Pharos, vertelde over een adviestraject in het kader van Dementiezorg voor Elkaar: ‘Met Windesheim Hogeschool in Zwolle trekken we samen op als het gaat om cultuursensitieve dementiezorg. De wens is om een netwerk op te starten om van en met elkaar leren in verschillende gemeenten. Vanuit Dementiezorg voor Elkaar kunnen we met het veld werken aan cultuursensitieve zorg.’
Kennis van de cultuur is belangrijk. Dat heeft betrekking op o.a. maaltijden, religie en rituelen. Cultuursensitieve dementiezorg draagt bij aan de persoonsgerichte benadering.
Onbekendheid met dementie is een probleem. Soms denken mensen dat het bij ouderdom hoort. Als mensen niet weet dat het een ziekte is, weten ze ook niet dat ze er hulp bij kunnen krijgen.

‘Aansluiten bij de leefwereld van de cliënt’

Kim Limburg, wijkverpleegkundige bij AxionContinu: ‘In de thuiszorg ervaren wij taalbarrières bij mensen met dementie. Ook bij mensen afkomstig uit China. Het is lastig om erachter te komen wat ze nodig hebben. Aansluiten bij het informele netwerk is belangrijk, maar de familie is niet altijd aanwezig. In ons eigen team bespreken we dit met elkaar en hebben we ook ideeën ontwikkeld om hiermee om te gaan. Een collega van mij is aan de slag gegaan met Google Translate. Dat werkt dus wel! Wat ik zelf doe is aansluiten bij de leefwereld van de cliënt door bijvoorbeeld over mijn zoontje te beginnen. Dan heb je direct een klik en volgt de rest vanzelf. Deze themabijeenkomst helpt mij verder als zorgprofessional, het is laagdrempelig en goed om op deze manier dieper in een onderwerp te duiken.’