Gemeenten aan zet voor groeiende groep mensen met dementie
Gemeente hebben de taak om in te spelen op de wensen van de groeiende groep mensen met dementie en hun naasten. Hoe pakken gemeenten hierin hun (regie)rol? Welke voorzieningen bieden ze? En met wie werken ze samen? Op 7 februari wisselden vertegenwoordigers van gemeenten kennis en ervaringen uit tijdens de tweede Leerkring Dementie voor Gemeenten.
‘Het aantal mensen met dementie neemt de komende jaren fors toe, van hen woont zo’n 70% thuis. Passende zorg en ondersteuning zijn cruciaal, zeker in de beginfase,’ vertelt Roos Scherpenzeel van Dementiezorg voor Elkaar tijdens haar welkomstwoord. ‘Werk aan de winkel, zeker voor gemeenten. Zij spelen een belangrijke rol in het realiseren van de doelstelling om mensen met dementie een zo fijn mogelijk leven te laten leiden.’
Horizon verbreden
En dat is soms schipperen, erkent een Wmo-beleidsadviseur: ‘Namens drie gemeenten moet ik activiteiten organiseren. De gemeenten zijn te klein om apart iets te regelen. En met centrale activiteiten bereik ik lang niet iedereen. Een dilemma.’ Een collega zegt blij te zijn met het Odensehuis in zijn gemeente, maar de financiering blijft lastig. ‘Is het een algemene of een maatwerkvoorziening? Mede daarom ben ik hier: om informatie op te halen en mijn horizon te verbreden.’
Eenzaamheidscijfers
Hierna presenteert Julie Meerveld, manager Belangenbehartiging en Regionale Hulp van Alzheimer Nederland, de uitkomsten van de Mantelzorgmonitor Dementie 2018. Gekeken is naar thema’s zoals eenzaamheid, de mate van belasting en de dementievriendelijkheid van de omgeving. ‘Ik schrik van de eenzaamheidscijfers. De impact van het zorgen voor iemand met dementie is huge. Veel mantelzorgers belanden in een sociaal isolement. Wel neemt het gevoel van overbelasting af en is er meer begrip voor de situatie van mensen met dementie. Positief, al blijft er ruimte voor verbetering.’
Ruimte voor verbetering
Die verbetering ligt op verschillende vlakken. Meerveld: ‘Maar 3% van de mantelzorgers gebruikt technologische hulpmiddelen. Over ravijn tussen beleid en praktijk gesproken! Verder ontbreekt het volgens veel mantelzorgers aan passende activiteiten. En worden ze nog te weinig gewezen op het recht op een casemanager. Verleid mensen in je organisatie om met het thema aan de slag te gaan, maak burgers enthousiast. Dat kan op allerlei manieren, zoals jullie zo horen tijdens de pitches van Alkmaar, Goeree-Overflakkee en Schiedam.’
Alkmaar: olievlek
Het woord is vervolgens aan Rik Wisselink, beleidsmedewerker WMO van de gemeente Alkmaar. Volgens hem lagen politiek commitment, geld, lokale expertise en facilitering van bestaande netwerken aan de basis van de vele acties om Alkmaar dementievriendelijk te maken. En toen was het tijd voor actie, in de vorm van onder meer netwerkbijeenkomsten, een behoefteonderzoek onder mantelzorgers en mensen met dementie, medewerkerstrainingen, deelname aan de Wereld Alzheimer Dag en de start van een knooppunt dementie. ‘Door alle aandacht is een beweging ontstaan, een groeiende olievlek. Nog steeds sluiten nieuwe groepen zich aan bij Alkmaar Dementievriendelijk.’
Goeree-Overflakkee: ontschotting
Op Goeree-Overflakkee vormt samenwerking in de keten de basis voor een meer samenhangend dementie-aanbod zonder drempels, vertelt Josette van Loon, beleidsadviseur Maatschappelijke Zaken. Dit heeft producten opgeleverd, zoals een keuzewijzer, geheugenbibliotheek, 10 Signalenkaart en dementia app. Ook heeft Goeree-Overflakkee ingezet op ontschotting van de ketenzorg dementie. Afspraken staan in een Village Deal. Van Loon: ‘Via casemanagement willen we integrale persoonsgerichte zorg vroegtijdiger organiseren. Ook zetten we in op verbetering van de beeldvorming en op meer kennis en kunde in het omgaan met dementie. Daarbij nemen we zoveel mogelijk obstakels weg op het gebied van ondersteuning, wet- en regelgeving en financiën.’
Schiedam: betrokken zorgverzekeraar
Wat opvalt in het verhaal van José Simens, beleidsadviseur Zorg en Welzijn bij de gemeente Schiedam, is de (positieve) rol van zorgverzekeraar DSW. In een vorig jaar afgesloten convenant is heel bewust ingezet op de doelgroep dementerenden, wat onder meer heeft geleid tot het vignet Dementievriendelijke Gemeente voor Maasluis. Schiedam volgt binnenkort, Vlaardingen mogelijk in 2020. En dat is niet alles. Simens. ‘Met DSW hebben we een dementiebrochure uitgebracht. Ook willen we structureel samenwerken met het Stedelijk Museum Schiedam om het thema dementie en het cursusaanbod van Samen Dementievriendelijk echt op de kaart te zetten.’
Respijtzorgregeling
Aan een van de hierna volgende ‘leertafels’ gaat het al snel over respijtzorg. ‘Aanvankelijk hadden we geen respijtzorgregeling,’ vertelt een deelnemer. ‘Was sprake van een crisissituatie, dan moest de cliënt naar het verpleeghuis. We hebben contact gezocht met een zorgorganisatie en binnen 24 uur was het geregeld. De gemeente neemt de eerste 7 dagen voor haar rekening. Daarna vindt vergoeding vanuit de Wlz plaats.” Herkenbaar is de halsstarrigheid van veel mantelzorgers. “Soms hangen ze met één pink aan de dakgoot en dan nog geven ze de zorg niet uit handen”, aldus een deelnemer. “Extra inzet op planbare zorg helpt.’
Buiten de lijntjes
Het zorgen voor inwoners met dementie en hun mantelzorgers is vaak een kwestie van buiten de lijntjes kleuren. Wie wat en hoeveel betaalt blijft soms lastig, al kan het inbrengen van een casus voor de juiste probleemdefinitie helpen, zo tipt iemand. Andere uitdaging op geldgebied is de soms afwachtende houding en incidentele financiering van zorgverzekeraars. Of populatiebekostiging en zelfsturing op basis van een integraal budget meer gemak brengen, is afwachten. Ideeën voor een meer soepele gang van zaken zijn het wél. Andere thema’s die kort de revue passeren, zijn onder meer de toename van het aantal casemanagers in de gemeente (‘positief, maar soms ingewikkeld’), het ‘binnenkrijgen’ van meer mensen met dementie (‘wij hebben een Odensehuiskamer waar mensen zonder indicatie kunnen deelnemen’) en de voordelen van pilots: financiering en meetbare resultaten.
Verduurzaming
In een tweede leertafel-ronde deelt Rik Wisselink tips en tricks over de Alkmaarse dementieaanpak. ‘Tijdens de kick off moesten alle deelnemers oplossingen aandragen. Dat leverde meteen 100.000 ideeën op. Door de verschillende PR-momenten wisten ook moeilijk bereikbare doelgroepen van het initiatief. Via de ‘ouderkamers’ op basisscholen bijvoorbeeld kwamen we veel in contact met ouders met een migrantenachtergrond.’ Wat de volgende stap is, wil iemand weten. Wisselink: ‘Geven we alleen nog trainingen? Of zoeken we meer contact met bijvoorbeeld zorgverzekeraars om daar mensen in beweging krijgen? We willen hoe dan ook de olievlek verduurzamen.’
Inzichten delen
Na afloop zijn deelnemers louter positief over de interactieve, concrete en praktische leerkring. ‘De leertafels waren nuttig, omdat je met anderen dieper ingaat op waar je zelf mee bezig bent”, zo luidt een reactie. ‘Iedereen is heel gedreven om iets voor elkaar te krijgen,’ zegt een ander. ‘Mooi, zo’n feest van herkenning.’
