Klem in de ‘culturele mix’
Wat is goed om te weten over zonen en dochters van migranten met dementie, die hun culturele achtergrond als een mix ervaren? Jennifer van den Broeke, adviseur bij Pharos en voor Dementiezorg voor Elkaar, geeft tips.
Als dochter van een Amerikaanse vader en een Nederlandse moeder heb ik zelf verschillende keren in mijn leven ervaren tussen twee culturen in te zitten. Als een soort letterlijke en figuurlijke vertaler legde ik mijn vader uit ‘hoe het hier hoort’. Tegelijkertijd begreep ik zijn verwarring omdat hij – mede doordat hij niet goed Nederlands sprak – de Nederlandse setting niet goed begreep en er met andere ogen naar keek. Zonen en dochters van migranten ervaren regelmatig tussen twee culturen in te zitten en dit voelt vaak voor hen als een mixcultuur. Een ‘culturele mix’ biedt uiteraard tal van voordelen, maar kan ook ertoe leiden dat iemand klem komt te zitten. Wat kun jij doen in je werk om dit te voorkomen?
Mantelzorgers in de klem
Mantelzorgers met een migratieachtergrond raken sneller overbelast. Een huisarts die veel patiënten heeft met een andere culturele achtergrond legt uit dat hij regelmatig een spanningsveld ziet tussen ‘zorgen voor’ en activeren. Het inzicht dat actief zijn en bewegen een herstelproces bevordert of complicaties uitstelt, leidt vaak tot advies aan de mantelzorgers om vooral de zieke te laten bewegen en de dagelijkse dingen zoveel mogelijk zelf te laten doen. De mantelzorgers vinden dit soms moeilijk, want vanuit de culturele achtergrond verwacht de familie juist een bevestiging van de ‘ziekenrol’, waarin iemand goed verzorgd moet worden, rust moet krijgen en niets zelf hoeft te doen. Mantelzorgers bevinden zich al snel in een spagaat en dat geeft een gevoel van machteloosheid.
Wees extra empathisch en verplaats je in de cultuur en omstandigheden
Inzicht in de moeilijke kanten van het leven in een mixcultuur helpt je als professional om meer begrip te hebben voor mantelzorgers en patiënten die klem zitten tussen de krachten van meerdere culturen. Door hierover te spreken of nog extra na te gaan laat je zien dat je iemand begrijpt. Het is een vorm van outreachend werken (jij neemt het initiatief en wacht niet af tot de vraag komt, want die komt vaak niet). Je helpt om een lastig onderwerp bespreekbaar te maken.
Zonen en dochters van migranten kunnen veel druk ervaren vanuit de familie en vaak ook vanuit de culturele gemeenschap waartoe ze behoren. Ze hebben als het ware een elkaar afwisselende identiteit, die meebeweegt met context en omstandigheden. In de Nederlandse samenleving wordt vaak op individualistische wijze naar gezondheid en gezondheidszorg gekeken; een zogenaamde ik-cultuur. In veel andere culturen is sprake van een wij-cultuur. Islamitisch geestelijk verzorger bij het Radboud UMC in Nijmegen Saida Aoulad Baktit legt uit dat een sterke wij-cultuur voor zorgverleners van patiënten die gaan sterven veel contact met de familie betekent: ‘Ziekenhuismedewerkers hebben soms moeite met al die mensen op bezoek. Dat verandert als je uitlegt dat ziekenbezoek een religieuze plicht is voor een moslim. Zeker als een patiënt ongeneeslijk ziek is; een naaste mag je niet alleen laten sterven’. Als zoon of dochter krijg je toch vaak mee dat zorgverleners moeite hebben met zoveel bezoek. Het voelt soms of zij een keuze moeten maken tussen deze twee culturen en dat is zwaar en kan eenzaam voelen.
Voorbeeldzinnen om met mantelzorgers in gesprek te gaan
- ‘Ik kan me voorstellen dat je familie goede dementiezorg wil, maar dat je niet altijd weet wat er moet gebeuren en wat medisch gezien het beste is. Wil je dat ik een keer met je meedenk?’
- ‘Je vader/moeder is opgegroeid in een ander land dan jij. Dat kan soms beslissingen voor jou als zoon/dochter lastig maken als je ziet dat hij/zij andere verwachtingen heeft van dementiezorg, dan dat de zorg kan bieden. Kan ik je helpen?’
Tip
Bekijk de korte filmpjes waar trainer en adviseur Kaveh Bouteh tips geeft voor cultuursensitieve dementiezorg. In het 4e filmpje geeft hij bijvoorbeeld antwoord op de vraag: ‘Wat adviseer je een zorgverlener die vindt dat de Moluks-Nederlandse mantelzorger van een cliënt overbelast lijkt?’
Bronnen
- Radboudumc loopt voorop in cultuursensitief communiceren
- Op zoek naar weerkaatst plezier; Samenwerking tussen mantelzorgers vrijwilligers, professionals en cliënten in de multiculturele stad
- Taking care of caregivers (2018-2022) Memorabel promotieonderzoek (ZonMw), Universiteit voor Humanistiek prof. Tonkens, prof. Saharso en promovendus Menal Ahmad, i.s.m. NOOM, Mezzo en Pharos. Taking care of caregivers is een onderzoeksproject gericht op het ontwikkelen van instrumenten om het delen van zorg bespreekbaar te maken bij migranten met dementie en hun mantelzorgers.
Deze blog is geschreven met medewerking van Evert Bloemen (Pharos).
Illustratie: TCC-onderzoek.
Adviestraject
Wil je samen met andere collega’s met wie je samenwerkt aan de slag om dementiezorg aan migranten en hun mantelzorgers te verbeteren? Neem contact op met onze vragenmakelaars. Verschillende adviseurs bij Dementiezorg voor Elkaar hebben expertise op het gebied van cultuur sensitieve dementiezorg.
